Help , mijn kind met autisme speelt niet, wat nu?

Veel ouders herkennen het moment: je koopt met zorg speelgoed dat perfect lijkt voor je kind, maar het blijft ongebruikt staan. Die zorgvuldig uitgekozen blokkendoos? Wordt niet aangeraakt. Het favoriete poppenhuis van de neef? Kijkt je kind niet naar om. Ouders vragen zich dan twijfelend af: “Waarom speelt mijn kind niet?”

Voor kinderen met autisme, een verstandelijke beperking of een vertraagde ontwikkeling ziet ‘spelen’ er vaak anders uit dan we gewend zijn. Maar dat betekent niet dat ze niet spelen. Ze spelen wél – alleen in hun eigen unieke 'speeltaal'. En als je die taal leert herkennen, gaat er een wereld open.

Spelontwikkeling verloopt anders bij autisme

Spel is voor jonge kinderen cruciaal om te leren, de wereld te ontdekken en contact te maken. Bij kinderen met autisme verloopt die spelontwikkeling vaak vertraagd of afwijkend. Veel kinderen blijven hangen in herhalende zintuiglijke ervaringen of fantaseren nauwelijks in hun spel. Spelen met andere kinderen komt vaak later of anders tot stand.

Toch betekent dit niet dat ze geen behoefte hebben aan spel – juist wél. Spelen moet vaak actief worden aangeleerd, en dat begint bij het herkennen van het spelniveau en de motivatie van je kind.

Wat is spel eigenlijk?

Bij kinderen zonder ontwikkelingsproblemen doorloopt spel meestal een aantal fases: van zintuiglijke verkenning naar imitatiespel, vervolgens functioneel spel, fantasiespel, rollenspel en uiteindelijk regelspel zoals bordspelletjes.

Bij kinderen met autisme zie je vaak:

• Vertraagde of overgeslagen fases

• Veel herhaling of fixatie op specifieke onderdelen (bijv. draaiende wieltjes)

• Minder of ander fantasiespel

• Moeilijkheden met samenspel

Drie voorwaarden om tot spel te komen

1. Rust en prikkelregulatie

Fel licht, harde geluiden of een rommelige omgeving kunnen spel blokkeren. Creëer een voorspelbare speelplek met zachte verlichting, een rustige achtergrond en eventueel gebruik van verzwaringsmaterialen, fidgets of een snoezeltent.

2. Structuur en herhaling

Kinderen met autisme floreren bij voorspelbaarheid. Kies speelgoed met een vast patroon of een duidelijke werking (denk aan ballenbanen, puzzels of drukknoppenspellen). Herhaling geeft houvast en maakt leren mogelijk.

3. Volg de interesse van je kind

Wil je kind steeds aan de wieltjes van auto's draaien? Doe dan mee. Spel komt op gang wanneer het óók voor je kind zinvol is. Gebruik de fascinatie (zoals dino’s, treinen of lichtjes) als brug naar nieuw spel.

Spelvormen herkennen bij je kind

Het is belangrijk om te weten dat spelen bij kinderen met autisme vaak anders verloopt. Het is niet altijd vanzelfsprekend. De ontwikkeling van hun spel kan vertraagd zijn of zich op een andere manier uiten. Zo herken je de belangrijkste speelvormen:

Zintuiglijk en herhalend spel

Kleine kinderen blijven in hun spel vaak hangen in herhalende acties. Dit doen ze om een bepaalde zintuiglijke ervaring te voelen. Het doel is dan om steeds hetzelfde te voelen, te zien of te horen, en niet om iets nieuws te leren.

Voorbeelden: het likken van een speeltje, constant met de vingers wapperen voor de ogen, of urenlang luisteren naar het geluid van de regenbuis. Dit friemelen en voelen is hun manier om de wereld te verkennen.

Functioneel spel en beperkte interesse

Omdat kinderen met autisme vaak concreet denken, is het moeilijk om zich iets voor te stellen. Ze kiezen daarom voor functioneel spel: ze gebruiken speelgoed voor wat het echt is, en niet voor hun fantasie. Dit zien we ook bij beperkte interesses.

Voorbeelden: de gieter vullen met écht water om de planten water te geven, een toren bouwen om de hoogte te meten, of een auto duwen in plaats van te doen alsof het een race is.

Lichaamsspel en onrust

Dit is spel waarbij het lichaam veel beweegt en er diepe druk wordt gezocht. Het is vaak een manier om onrust kwijt te raken, vooral bij kinderen met ADHD of motorische uitdagingen. Ze zoeken actief contact met hun lichaam om beter te voelen waar ze zijn.

Voorbeelden: hard springen, zwaar tegen meubels aanduwen, of voortdurend kauwen op kleding. Een verzwaringsknuffel, trampoline, schommel of kauwsieraad als andere geschikte alternatieven. 

Spelniveaus en geschikte materialen

Beknopt overzicht van spelvormen en geschikt materiaal

• 1. Zintuiglijk / herhalend spel (sensorisch spel): Needoh ballen, speelzand, Tangles, sensorische ringen, doekjes, 

• 2. Actie-reactiespel: ballenbanen, pop-up speeltjes, bubbelbuizen, ademballen, ploppers

• 3. Imitatiespel:napraatdieren, torens bouwen, aankleedpop, eentaaksspel, magnetische schrijf- en tekenbord

• 4. Constructiespel: bouwblokken, knikkerbanen, tandwielenbouwset

• 5. Fantasiespel met materiaal: loose parts speelfiguren, sensorische bakken, playtrays

• 6. Rollenspel: dokterssetje, kapperssetje

• 7. Regelspel: memory, domino, dobbelstenen met doorzichtige vakken

Alles is geschikt speelgoed – mits het aansluit

Er is geen "goed" of "fout" speelgoed. Het moet alleen aansluiten bij de motivatie en belevingswereld van jouw kind. Speelt je kind graag met licht? Kies dan een snoezellamp of lichtgevende sensorische materialen. Houdt je kind van ordenen? Sorteerspellen en stapelmateriaal zijn dan een logische keuze.

Tot slot: spelen geeft hoop

Ouders die zich zorgen maken omdat hun kind niet speelt, willen we meegeven: jouw kind speelt wél. Alleen anders. Spelen is niet iets dat vanzelf komt bij elk kind, maar met aandacht, herkenning van signalen en de juiste materialen ontstaat er spel. En daarmee groeit ook de mogelijkheid tot ontwikkeling, verbinding en plezier.

Wil je persoonlijk advies over geschikt speelgoed voor jouw kind?
Neem gerust contact op – we denken graag met je mee.

Ontdek passend speelgoed op www.toysandtools.nl